| Psychiatrie en Jodendom |
| Publicatiedatum: zaterdag 08 januari 2022 |
Auteur: Opperrabbijn Evers | 609 keer gelezen |
|
|
| Opperrabbijn R. Evers, Gezondheid, psychologie en sport, De Vrije Wil » |
|
|
 In Parsja Bo probeert het Opperwezen de Farao er toe te brengen G’ds Almacht te erkennen. Het verliep allemaal erg langzaam en moeizaam. De tien plagen kostten bijna een jaar. Farao toonde veel weerstand. Voer voor psychologen.
Ik moest lange tijd geleden op een psychiatrisch congres een Joodse visie op de psychiatrie verdedigen. Psychiatrie en Jodendom kunnen niet altijd door een deur. Ik koos voor dr. Amsel. Ik ben een fan van dr. A. Amsel, een Amerikaanse psycholoog die als geen ander een lans durft te breken voor een eigen Joodse visie op de geest van de mens.
In zijn `Judaism en Psychology` breekt hij met Freud. Qua methode van behandelen is er niet zo veel verschil tussen een Joodse en een wetenschappelijke therapeutische benadering.
Maar in de theorie van de structuur van de ziel is er een hemelsbreed verschil. Als men geen aandacht aan het G’ddelijke in de mens schenkt, resteert een vrij mechanisch mensbeeld. En dat maakt toch een groot verschil op vele fronten.
Freud had de `menselijke geest zonder G’d’ goed door. Maar als men G-d elimineert, als G-d alleen een “gesublimeerd vaderbeeld” is, een product van onze eigen fantasie dan kan de mens zijn slechte gewoontes, zijn tweede natuur moeilijk veranderen. Met de vrije wil alleen kunnen we het onderbewuste niet aan. We hebben hierbij de hulp van het G’ddelijke in de mens hard nodig. Wanneer men dit G-ddelijke in de mens ontkent, snijdt men een belangrijke genezende Factor, de belangrijkste genezende Factor, af.
Als Freud het G-ddelijke negeert, heeft hij inderdaad de robot in de mens ontdekt. Maar wat een tragedie dat hij juist die Ene factor ontkent, die het grote verschil maakt. Onze relatie tot onszelf en onze medemens kan niet begrepen worden en zeker niet verbeterd worden zonder onze relatie met het G-ddelijke in ons. Zonder het G’ddelijke in de mens ontstaat een te deterministisch mensbeeld.
Naast het ontbreken van aandacht voor het G’ddelijke in de mens zijn Amsels belangrijkste kritiekpunten:
1) De Freudiaanse omgang met onderdrukking van gevoelens als ongezond;
2) De Freudiaanse definitie van het `onderbewuste’.
Schuld, onderdrukking en neurose
Freud neemt aan dat neurose het gevolg is van een botsing tussen sexuele en agressieve driften en de eisen van de maatschappij, die deze aangeboren driften onderdrukt.
Wanneer de mens niet in staat is naar de maatschappelijke maatstaven te leven, plaagt zijn geweten hem. Deze botsing leidt tot neurose. De remedie is dan dat wij deze onderdrukte gevoelens vrijlaten. Dan kan de individu zich bevrijden van schuldgevoelens en genezen.
Dr. Amsel gaat er daarentegen van uit, dat schuld niet zo een belangrijke rol in neuroses speelt. De meeste mensen proberen schuld te ontlopen. Van nature rechtvaardigt de mens zichzelf doorlopend. We vinden altijd goede redenen voor ons slechte gedrag, hoe asociaal wij ons ook gedragen. Onze eigenliefde maakt ons blind voor onze negatieve eigenschappen. Mensen met een schuldcomplex moeten leren inzien, dat zelfs de grootste mensen zondigen. Dan is er altijd nog de mogelijkheid van tesjoeva, inkeer. Door tesjoeva wordt de zonde compleet vergeven.
In Spreuken van de Vaderen staat: “wie is sterk? Hij die zijn (slechte) neiging onderdrukt”. Een bepaalde hoeveelheid onderdrukking is noodzakelijk voor gezond gedrag.
Het `onderbewuste’
In het Jodendom bestaat het onderbewuste uit:
a. De aardse, slechte neiging, die alleen uit is op materiele expansie;
b. De `hemelse’ goede neiging, die gericht is op het goede en de ander;
c. Aangeleerde gewoonten van gedrag en denken.
De mens is geschapen met een slechte en goede neiging. De mens voelt constant twee tegenstrijdige impulsen, twee stemmen. De een zegt: zorg alleen voor jezelf. Terwijl de andere zegt: denk ook aan je naaste.
De ene stem “pusht” hem om wreed, ontevreden, arrogant, onverdraagzaam, onbeschoft en agressief te zijn. En de andere stem zegt wees liefdadig, aardig, bescheiden en tolerant. Zo komen wij aan de ambivalente gevoelens, haat en liefde. Bewust of onbewust worden wij doorlopend verscheurd in deze tweestrijd.
Deze neigingen kunnen met de fantasie op hol slaan. De impuls tot het aardse bijvoorbeeld is met zijn fantasie in staat leugen tot waarheid te verheffen, het verbodene toe te staan en de realiteit geweld aan te doen.
Een tweede onderdeel van het onderbewuste is “hergeel na’ase teva sjenie” (gewoonte wordt als een tweede natuur).
Gewoonte wordt tweede natuur
Amsel gaat er van uit dat elk gedrag en iedere gedachte een bepaalde invloed op de hersenen heeft en daar opgeslagen wordt. Niets gaat verloren. Alles krijgt zijn plaats in het geheugen zodat een tweede natuur aangeleerd wordt (die ook weer afgeleerd kan worden).
Tweede natuur betekent dat alle opgeslagen hersenpatronen automatisch en mechanisch naar buiten komen. Het lijkt er dan op dat hier een ongrijpbare kracht aan het werk is, maar het is niet meer dan de jeetser hara in combinatie met de kracht van gewoonte. Daarom benadrukt het Jodendom zoveel mogelijk goede dingen aan te leren en zoveel mogelijk slechte dingen uit het systeem te verwijderen. Eenmaal aangeleerde gewoontes zijn heel moeilijk af te leren (zoals iedereen weet, die van roken probeert af te komen).
Gewoonte is de blinde vlek in de persoonlijkheid. We handelen zonder bewustzijn en denken dat alle vertekening van de realiteit werkelijkheid is.
De middot, eigenschappen
Wanneer wij basale eigenschappen zoals angst tegenover vertrouwen leren uitbalanceren, kunnen we ook andere minder goed uitgebalanceerde eigenschappen aan.
Angst is een basale emotie bij alle emotionele problemen. Een bepaalde mate van angst is belangrijk voor normaal functioneren. Maar wanneer de angst omslaat in intense onzekerheid bedreigt het de psychische gezondheid.
In Amsels denken is angst op zichzelf al een zonde. Een zonde in middot, goede eigenschappen. Volledig vertrouwen in G-d is de enige echte genezing voor basale angst. Angst als `denkgewoonte’ is de voedingsbodem voor neuroses.
Psychotherapie is een leerproces, heropvoeding in de middot. De therapeut moet zijn cliënt helpen om zichzelf te analyseren en te sturen in termen van de verschillende slechte middot, zoals jaloezie, lust en kowed (eerbejag).
|
|
|