| Ben je verplicht jouw ouders te bezoeken? |
| Publicatiedatum: vrijdag 18 januari 2013 |
Auteur: Dayan mr. drs. R. Evers | 1.774 keer gelezen |
|
|
| Halacha, Eren van ouders, Opperrabbijn R. Evers, Moessar [ethiek] » |
|
|
Tegenargumenten
Rabbenoe Bachja ibn Pakoeda (11e eeuw) werpt nog meer tegenargumenten op: ‘de mate van dankbaarheid, die wij onze weldoeners verschuldigd zijn, is rechtstreeks afhankelijk van de intentie om ons te helpen…als ons iets goeds overkomt zonder dat de weldoener ons beoogt te bevoordelen, zijn wij hem geen dank verschuldigd’.
Rabbenoe Bachja vervolgt met de stelling dat de motieven van de ouders bij het voortbrengen van nageslacht egoïstisch en egocentrisch kunnen zijn. Zelfs de bescherming en opvoeding die de ouders hun kinderen bieden ziet hij slechts als een uiting van een aangeboren ouderinstinct, waarbij dankbaarheid nu niet direct op zijn plaats is. Niemand heeft om het leven gevraagd en leven – als het eenmaal is geschonken – is een twijfelachtige gunst.
Relatieversterkend
Maar waarop is eerbied voor ouders dan wel gebaseerd? Werd dit gebod gegeven als stabilisator voor de relaties binnen het gezin? Dient het wellicht uiteindelijk om de stabiliteit van de maatschappij te bevorderen omdat wij ervan uitgaan, dat het gezin of de familie de bouwstenen vormen van een evenwichtige maatschappij?
Deze visie op eerbied voor ouders sluit inderdaad aan op de uitleg van onze middeleeuwse commentatoren en lijkt zelfs direct aangeduid te worden in het vers: ‘Eer uw vader en uw moeder opdat U lang zult wonen in het land Israël…’
Maimonides (1135-1204, Egypte) lijkt deze denktrant te volgen in zijn rubricering van de geboden. ‘Sommige geboden – zo stelt hij in zijn commentaar op de Misjna – zijn gericht op het bestendigen van de band tussen mens en medemens, zoals de verboden tegen diefstal, bedrog, haat, wraak, het gebod de naaste lief te hebben en het eren van de ouders’.
Uit zijn woorden klinkt het maatschappelijk belang van een hechte band tussen ouders en kinderen. In zijn ‘Gids voor de verdoolden’ zegt hij dit ook expliciet: ‘Hij die zijn vader of moeder slaat, ondermijnt de familiesamenhang, het fundament van de staat’. Staatsmacht staat en valt met onderwerping aan autoriteit en het eerste leren aanvaarden van autoriteit vindt plaats binnen het gezin.
Maar ook deze interpretatie belicht slechts één kant van de medaille. Want een oude traditie uit de Talmoed luidt: ‘Dit zijn de zaken, waarvan de mens de vruchten geniet in deze wereld, maar waarvan de hoofdsom blijft staan voor de Toekomstige Wereld, en wel: ‘Eerbied voor vader en moeder, het verlenen van allerlei menslievende diensten…’.
Als het sociale motief de rechtsgrond vormt voor Eerbied voor ouders is onbegrijpelijk waarom hiervoor een beloning – en nog wel de essentie van de beloning – in de Toekomstige Wereld in het vooruitzicht wordt gesteld. Als dit gebod voornamelijk in acht genomen moet worden met het oog op de maatschappelijke voordelen ervan, zouden de aardse, hier en nu vruchten voldoende moeten zijn.
Behoud van de traditie
Een volledig beeld van de implicaties van Eerbied voor ouders krijgt men pas na raadpleging van de opvattingen van andere commentatoren, zoals Rabbi Levi Ben Gersjom, die zich over deze problematiek hebben gebogen. Deze aanvulling kan men ook vinden in de interpretaties van de veertiende-eeuwse Rabbijn Jitschak Abarbanel.
Beide focussen hun interpretatie van Eerbied voor ouders op het behoud van het traditionele jodendom. Eerbied voor ouders wordt zo meer een middel dan een doel. Rabbi Levi Ben Gersjom zegt letterlijk, dat ‘respect voor de ouders ons ervan verzekert, dat de opeenvolgende generaties de lessen van hun voorouders zullen overnemen en zo de Tora in ere zullen houden’.
Gezagsverhogend
Abarbanel geeft het verband aan tussen de ouderlijke autoriteit en de aanhankelijkheid aan de traditie: ‘Eerbied voor ouders is bedoeld om het aanzien van de Joodse traditie, die de ouders zich hebben eigengemaakt, te verhogen zodat de kinderen erin zullen geloven en erop zullen vertrouwen. En daarom bevindt Eerbied voor ouders zich binnen het kader van de eerste vijf geboden, die de relatie tussen mens en G’d regelen’.
Respect voor de ouders, de primaire overdragers van het geloof, versterkt het respect voor de traditie, die zij uitdragen. Uiteindelijk wekt het een sfeer van gehechtheid aan de autoriteit van de traditie op. Eerbied voor ouders vormt de bron voor generalisatie van een houding, die nodig is voor het behoud van de traditie.
De vijftiende eeuwse filosoof Rabbi Josef Albo voegt hier verder aan toe, dat deze grondhouding noodzakelijk is voor het in stand houden van alle traditionele religies. Het is een universele waarheid: een cultuur moet worden overgedragen en dit is alleen mogelijk indien respect en eerbied een brug slaat tussen de generaties.
Het is een delen van waarden, het samen beleven van een ‘Weltanschauung’, die de jongere generatie niet uit zichzelf kan genereren. De samenloop in onze moderne maatschappij van het verwerpen van de ouderlijke autoriteit en het ontstaan van allerlei nieuwe cultuurvormen is zeker niet toevallig.
©Dayan mr. drs. R. Evers 2013
|
| « 1 | 2 |
|
|