Het Hebreeuwse woord voor koning bestaat ook uit deze drie letters, ook op volgorde maar dan van achteren naar voren: m..l..k.., melech ( de kaf zonder punt wordt chaf). De koning mag dan een rij van drie letters zijn, een teken van opvolging, maar alleen als hij beseft dat hij ‘van achter naar voren’ gelezen wordt.

Wat wordt hiermee bedoeld?

De Tora geeft Israël de opdracht een koning over het Joodse volk aan te stellen. Dit kon alleen maar na de inname van het land Israël. In de tijd van de profeet Samuel is het zover, het volk verzoekt Samuel om een koning aan te stellen ‘zoals alle andere volkeren’. Samuel vindt het maar niets, maar G’d zegt het hem wel te doen. Saul wordt hierop de eerste koning van Israël.

Waarom wil Samuel niet doen wat de Tora voorschrijft en waarom is G’d het niet met hem eens?

Het antwoord ligt in een paar woorden: zij willen een koning, zoals alle andere volkeren. Dat zint Samuel niet. Wat G’d van een koning verwacht is namelijk heel iets anders dan de manier waarop de koningen en leiders hier invulling aan gaven. Rondom het hof speelde zich de regel, op vele fronten te strijden, om de machtplaats te krijgen. Die strijden eindigden niet zelden in bloedige oorlogen. De koning zag zichzelf als heer en meester over het land en het volk was volledig ondergeschikt. Die invulling van het koningschap is in ieder geval niet wat de Tora bedoelt. Samuel waarschuwt daarom nog: “deze koning gaat je land en je geld afpakken en uiteindelijk jouw zoon voor zijn leger gebruiken.” Maar het volk wil geleid worden door een heerser.

Maar welk soort monarchie wil de Tora dan? Is de koning dan gelijk aan alle anderen?

Nee. De Tora (Deut. 17:14 – 20) schrijft aldus voor (vrije vertaling): ‘Nadat je Israël hebt ingenomen en je zult zeggen dat je een koning wilt, doe dat dan. Stel een koning aan van uit je broers, één die G’d zal uitkiezen, Hij zal niet te veel paarden hebben, niet te veel vrouwen en niet te veel geld en zilver. En de koning zal de Tora schrijven voor zichzelf en dat altijd bij zich dragen zodat hij de inhoud zal bestuderen en zo G’d zal vrezen opdat hij niet hooghartig zal worden en zijn koningshuis standvastig zal zijn voor hem en zijn zonen na hem’.

Bij precieze lezing blijkt het volgende: de koning heeft grote macht, maar dient zich te beperken omdat hij er van doordrongen moet zijn dat zijn macht ontleend is aan de Tora. Het volk moet hem zien als de koning en hem dienen en vereren, maar wederom vanwege de macht die G’d hem heeft gegeven.

De positie van de koning in de joodse denkwereld is dus best ingewikkeld. Hij mag niet zo maar oorlogen voeren. Daarvoor moet hij toestemming hebben van de profeten en het Sanhedrin. Hij mag wel over leven en dood beschikken. Iemand die een aanval op het koningschap doet of zelfs beraamt, mag worden gedood. Het volk dient hem te vereren, maar alle partijen moeten dit doen vanuit de ‘Opdrachtgever’. De Opdrachtgever die ‘de koningen kroont, maar aan Hem is de echte monarchie (uit het gebed van het nieuwjaarsfeest)’.

Lijkt de ideale joodse koning op ons Oranjehuis? Wat zijn de cruciale woorden die Willem-Alexander uitsprak? ‘Zo waarlijk helpe mij G’d Almachtig’. Ik hoop dat hij deze woorden niet alleen maar als protocol zag, maar dat hij voelde dat G’d hem op deze plaats heeft gebracht en hem op zijn pad zal begeleiden.

In de synagoge bidden wij voor Willem-Alexander en Maxima. Iedere sjabbat en feestdag vragen wij in een gebed dat G’d, Die onder andere op de zeeën wegen maakt, ook hen zal zegenen. Een weg op zee bestaat niet. Schepen gaan van A naar B, maar geen één maakt een pad. Zo is het ook met de jonge koning en koningin. Zij betreden het pad van hun voorgangers met hetzelfde doel, maar geen maakte een veilig pad. Maar als Willem-Alexander en Maxima steeds weer doordrongen zullen blijven van die eerste woorden 'zo waarlijk helpe mij G’d Almachtig’ en dit in hun handelingen en daden zullen laten zien, benaderen ze het ideale koningshuis. Gesteund door het volk, gesteund door het Opperwezen.

Het Hebreeuwse woord voor koning is MeLeCh, de drie letters staan naast elkaar als een blok, maar worden gelezen van voor naar achteren. Van G’d naar de mens.
De KLM brengt de mens naar boven, MeLeCh brengt de mens dichter bij G’d.

©Rabbijn Groenewoudt 2013