Inzicht in de Haftara

Wat had Oeza verkeerd gedaan, dat hij zo'n straf verdiende? En waarom veranderde David van gedachte, nadat Oeza door Hasjem gedood was? Kennelijk vatte David de dood van Oeza op als een straf voor hemzelf, omdat hijzelf iets verkeerds gedaan had. Waarom dacht hij dat en wat had hij dan verkeerd gedaan?

Er staat geschreven dat David geschokt was over Hasjms reactie, hij was er in de war van. Hij begreep niet goed wat hij verkeerd gedaan had. Tora specificeert dat de Ark door de zonen van Kehat op hun schouders gedragen moet worden, en wel met behulp van de draagbomen. Zij mogen de Ark zelf niet met hun handen aanraken. Daarom moeten de draagbomen altijd aan de Ark bevestigd blijven. Er staat in Bamidbar 4:15: „Maar zij zullen het heilige niet aanraken en sterven." Met andere woorden, zelfs voor een onopzettelijke aanraking van de Ark - ‘Oeps, sorry, ik botste er per ongeluk tegenaan' - geldt geen verontschuldiging. De straf voor Oeza lijkt in onze ogen buiten proporties in vergelijking met de omvang van de overtreding. We zouden het kunnen vergelijken met de straf van Mosjé Rabbeinoe, die het volk Israël uit Egypte voerde, veertig jaar door de woestijn leidde en met G-d sprak, zoals men met zijn buurman spreekt, maar die het Beloofde Land niet in mocht, omdat hij een steen met zijn stok geslagen had, in plaats van dat hij er tegen gesproken had. Ook hier kunnen we ons nauwelijks de omvang van de overtreding voorstellen, die tot een zo zware straf leidde. Maar we kunnen niet verwachten dat we allemaal op dezelfde manier voor dezelfde overtreding gestraft worden. Ieders niveau is anders en ieders verantwoordelijkheid is anders. G-d kijkt naar ieder individu, waar hij vandaan komt en wat zijn achtergrond, kennis en opleiding is en waar hij naar toe gaat. Hij kijkt naar je spirituele ontwikkeling en potentieel. Hasjem had heel hoge verwachtingen van Mosjé. Wat een onbetekende overtreding zou zijn voor ons, was een enormiteit voor een gigant als Mosjé.

We weten weinig af van Oeza, maar we mogen veronderstellen dat hij van een hoger spiritueel niveau was, dan waar wij staan. Hij had beter moeten weten. Rasji verklaart: Oeza had moeten bedenken, dat als de Ark zichzelf over de Jordaan kon tillen (zie Rasji's commentaar op Jehosjoea 4:11, http://www.tanach.nl/06-Jehosjoea/Jehosjoea-04.htm#_ftn6), de Ark zeker zichzelf op de wagen zou kunnen houden. Dit geeft ons een antwoord op onze eerste vraag. Maar wat maakte David hiervan?

David begreep dat hij verantwoordelijk was voor de dood van Oeza. Kennelijk had hij een fout gemaakt en daar was Oeza de dupe van. Ik herinner me, dat toen ik nog in Rotterdam woonde, ik een schaakvriend had, die hoofdinspecteur was van het Gemeentelijke Elektriciteitsbedrijf. Op een dag werd hij, toen hij bij ons op bezoek was, opgebeld, omdat een van de technici van het bedrijf een hoogspanningskast had opengemaakt en vergeten had de elektriciteit uit te schakelen. De man was gegrepen door de elektriciteit en afschuwelijk verbrand. Mijn vriend was er kapot van en voelde zich persoonlijk verantwoordelijk voor de dood van die technicus. Waarom trek je je dat zo aan, vroeg ik. Het was toch zijn eigen fout. Had hij maar de elektriciteit uit moeten schakelen. Dat weet toch iedereen. Daar kan jij toch niets aan doen. Maar zijn antwoord zal ik mijn leven niet vergeten. Nee, zei hij, ik ben rechtstreeks verantwoordelijk voor zijn afschuwelijke dood. Ik had er voor moeten zorgen dat in alle electriciteitskasten in de stad de stroom automatisch wordt uitgeschakeld als de deur van de kast wordt geopend. Dan was er niets gebeurd en dan had niemand een menselijke fout kunnen maken. Daar had ik mee rekening moeten houden, maar ik heb aan zoiets eenvoudigs nooit gedacht. Ik zal niet rusten voor dat ik dat geregeld heb.

Dit was een toonbeeld van verantwoordelijkheidsgevoel. En dat was wat Koning David voelde. Maar wat had hij verkeerd gedaan? Eén veronderstelling is dat David aanvankelijk een verkeerde atmosfeer schiep toen hij de Ark verhuisde, een sfeer van onbezonnen vrolijkheid, waar Oeza het slachtoffer van werd. David had de verhuizing van de Ark verkeerd beoordeeld. Daarom stopte hij de verhuizing, want hij begreep dat Hasjem met de manier waarop hij en zijn mannen zich gedroegen, niet accepteerde. De Ark, zo hebben we al gezien, mocht alleen door Levieten vervoerd worden en Oeza was geen Leviet, maar was van de stam Jehoeda, zoals blijkt uit Divrei Hajamiem (Kronieken) I, 2:13), waar staat dat Avinadav, de vader van Oeza, de oudere broer was van David. Dat was een probleem. Dat was mogelijk ook een reden waar David het verlies van Oeza zo persoonlijk opvatte. Dus David liet zijn familie de Ark dragen. Een vorm van nepotisme, wat Hasjem niet waardeerde.

Een andere verklaring: De Tora eist dat de Ark op de schouders gedragen wordt, en niet op een wagen. Toen de Filisjtijnen de Ark terugstuurden, hadden zij hem op een nieuwe wagen gezet en mogelijk dacht David dat hij dat dus ook kon doen. Echter, de Filisjtijnen wisten niet beter en deden wat zij dachten wat respectvol was voor de Ark. Koning David echter kende de Tora en had dus beter moeten weten. Door meer respect te tonen bij het tweede transport van de Ark naar Jeruzalem, door na iedere zes stappen een offer te brengen, werd een andere atmosfeer geschapen en zo bereikte Koning David zijn doel.

Bron: Joods Leven