©foto credits: Aviva Matter and Spirit

Lag Ba’Omer de 33ste dag van de Omer telling staat voor de deur. Duizenden drie jaar oude jongetjes zullen afscheid nemen van hun lange mooie haren. Hun haren zijn sinds hun geboorte nooit geknipt. Tijdens Lag Ba’Omer gaat het gebeuren hun haar wordt geknipt om uiteindelijk alleen de pijes te laten staan.
Waarom zijn er zoveel gebruiken omtrent deze pijes? Waar komt het vandaan? Hebben alle joodse mannen door de lange geschiedenis van het joodse volk altijd pijes gehad?

De mitswa van de pijes vind zijn oorsprong in de Thora – Vajikra (Leviticus) 19:27 Je zal de hoeken van je hoofdhaar niet cirkelvormig wegnemen en de hoeken van je baard niet vernietigen.

De Talmoed vertelt ons dat het woord Pe’ah hoek of rand betekent en betreft het haar voor de oren tot onder het kaakbeen op het zelfde niveau als de neus. Het verbod van de hoeken van je hoofdhaar betreft de zijlokken en het geldt alleen voor mannen.
De Thora geeft geen reden waarom dit verboden is, maar de verschillende verklaarders Rishonim en Acharonim hebben toch een poging gedaan.

De Maimonides is van mening dat dit verbod te maken heeft met het verbod van de afgodendienst omdat veel afgodendienaars juist hun haar afscheerden op de zijkant van hun hoofd en zij lieten alleen wat haar boven op hun hoofd groeien. De joden zijn verplicht zich in hun uiterlijk van afgodendienaars te onderscheiden.

In de Sefer HaChinuch kun je lezen dat de pijes een belangrijk lichamelijk teken is dat je als jood identificeert net zoals de besnijdenis. Niet zoals de Maimonides die het als onderscheid ziet van afgodendienst dat negatief is, zo ziet de Sefer HaChinuch dit als positief dat wij trouwe joden zijn.

De Ben Ish Chai beschrijft de pijes als betrouwbare getuigen dat ons versiert met het kroon van het jood zijn.

Rabbijn Shimshon Refael Hirsh is van mening dat haar over het algemeen in verband staat met ijdelheid betreffende je uiterlijk. Het verbod om je pijes af te knippen herinnert je eraan om niet te veel nadruk op je uiterlijk te leggen maar dat je de nadruk moet leggen op je goede karakter en intelligentie.

Binnen de joodse mystiek staan de pijes symbool voor de scheiding tussen het voorste en achterste gedeelte van de hersenen. Het voorste deel bevat voornamelijk de intellectuele capaciteiten en hierbij ook spiritualiteit terwijl de achterkant van de hersenen bevatten meer de lichamelijke aspekten van een mens. Door middel van de pijes geeft de persoon aan dat hij zich bewust is van het lichamelijk en geestelijke deel van zijn bestaan.

De Tur bekritiseerd het feit dat men uberhaupt op zoek gaat naar een verklaring voor deze mitswa of we het nu wel of niet begrijpen, het is opgedragen door G’d en dat is voldoende.

De joden en hun pijes door de eeuwen heen:
De Ben Ish Chai leert ons dat de rechtvaardige Mordechai uit het Poerim verhaal werd beschreven als “muchtar be’nimuso” – gekroond met zijn manieren. Dit betekent dat Mordechai ‘dikke’ pijes had en hierdoor opviel als een trotse jood tussen de vele ministers in en rond het paleis van koning Achashverosj.
De Jemenitische joden noemen hun pijes ‘simaniem’ – [zie afbeelding] tekens omdat het hen onderscheidde van hun omgeving.
De Tartaren onderscheidden de joden – ‘joden met pijes’ en anderen noemden ‘joden zonder pijes’.
De Russische Tsaar Nikolaas I verbood in 1845 het dragen van pijes om op die manier Rusland meer modern te doen lijken. Baarden waren toegestaan. Vele joden verborgen vervolgens hun pijes onder hun keppel of achter hun oren om het minder te laten opvallen.
Tijdens de Holocaust hadden de Nazi’s beestachtige methodes om de joden de ontdoen van hun pijes en baarden. Toen deze praktijken bekend werden onder de joodse gemeenschappen hebben de meesten hun baard en pijes uit voorzorg afgeschoren om de ergste vormen van mishandeling te voorkomen.

De gewoontes
Volgens de joodse bronnen zijn er geen voorschriften hoe de pijes eruit moeten zien. Het minimale vereiste is niet te scheren boven het jukbeen, dan voldoe je aan de vereiste. Bij de chassidische gemeenschappen zijn de pijes gevormd naar de traditie van de gemeenschap zoals die in Europa van voor de Holocaust gebruikelijk waren. Breslev Chassidiem dragen lange gedraaide pijes zoals rabbi Nachman. Rabbi Nachman heeft verklaard: “Als ik deze wereld heb verlaten dan zal ik iedereen helpen die naar mijn graf komt, de Tikkun Haklali zegt en wat geld aan het goede doel geeft”. “Ongeacht hoe ernstig zijn overtredingen zijn toch zal ik alles doen om hem te helpen en te reinigen. Ik zal hem aan zijn pijes uit de Gehinnom trekken”.
Andere chassidische gemeenschappen draaien de pijes om hun oor.
De Lubavitch chassidiem houden hun pijes kort, zo ook velen bij de sefardische gemeenschappen.
Jemenieten hebben lange dunne pijes vaak tot de bovenarm. De leider van de Jeminitische gemeenschap rabbijn Yosef Kapach heeft gezegd dat deze gewoonte om pijes op deze manier te dragen stamt vanaf de tijd van de tweede tempel. Ook in het boek “Wars of the Jews” (Monroe Rosenthal) staat beschreven dat de Jeminieten de pijes dragen zoals het de gewoonte was in de tijd van koning David.
De joden van Litouwen plaatsen hun pijes achter hun oren, dit wordt voornamelijk gedaan door de jesjiewa studenten.

“Minhag Yisrael hie” Het is een gewoonte in Israël.
Moge het zo zijn dat alle joden ongeacht hun gemeenschappen hun tradities en wetten in vrede en geluk deze zullen naleven.

©Jad Ezra/Lea Farkash 2016